ZANIMLJIVOST! Kako i po čemu su glavni gradovi bivših jugoslovenskih republika dobili imena?

Ljubljana, Zagreb, Sarajevo, Beograd, Podgorica, Skoplje, glavni su gradovi nezavisnih europskih država, nekad članica Socijalističke federativne republike Jugoslavije SFRJ. Njihov nastanak i razvoj pratile su legende, prirodne katastrofe i ratovi.

Danas ćemo se pozabaviti zanimljivim činjenicama koje se vezuju uz nastanak njihovih imena.

Ime glavnog grada Bosne i Hercegovine, prema legendi, potiče od kovanice Saray Ovası što znači Dvor i polje oko dvora.

Sarajevo se ponekad naziva i Šeher (tur. şehir; per. شهر šahr), imenom koje je gradu dao njegov osnivač Isa-beg Ishaković.

Nadimak prijestonice BiH je Damask sjevera, a Jevreji Sefardi su ga nazvali Mali Jerusalim.

Abdulah Škaljić, autor rječnika “Turcizmi u srpsko-hrvatskom jeziku”, na temu porojeklo riječi Sarajevo zabilježio je sljedeće:

“Složenica je nastala po uzoru na složenice Smederevo, Kraljevo, Popovo, Mirijevo, Trnovo (složenica) itd. Turski naziv za Sarajevo je ‘Saray-Bosna’, ali se u jednoj od najstarijih bosanskih vakufnama, u vakufnami Mustaj-bega Skenderpašića iz 1517. godine Sarajevo naziva i ‘Saray-ovasi’, doslovce: ‘Sarajevsko polje’…”

Ljubljana

Historičari nisu saglasni kada je riječ o porijeklju imena Ljubljana. Izvor, tvrde pojedini stručnjaci, treba tražiti u riječi ljubljena, drugi smatraju da je u pitanju staro božanstvo Laburus, treći tvrde da je riječ došla iz latinskog izraza za rijeku koja poplavljuje, aluviana. Neki pak misle da potiče od njemačkog Laubach – mlačni potok.

Pod današnjim imenom, Ljubljana se pominje 1144. (kao Lajbah) i 1146. (Luwigana). Godine 1220. dobila je status grada, a danas je jedna od najljepših prijestonica Evropske unije i nosilac titule “zelena prijestonica”.

Beograd

Singidunum, Singidon, Alba Greka, Beli grad, Belgrad, samo su neki od pređašnjih naziva za glavni grad Srbije.

Skordisci, keltsko pleme, su naselili teritoriju Beograda 279. g. pre n. e. Njegovo prvobitno ime je bilo Singidunum. Vjeruje se da taj naziv potiče ili od riječi “dunum” što znači brežuljak ili od “din” tj. grad. Skordisci su svoje ime, kako se pretpostavlja, dobili po Skordus planini – Šar planini.

U trećem vijeku ovaj grad je dobio status rimske kolonije.

Srbi ga naseljavaju u sedmom vijeku i nazivaju ga Belim gradom. Ime kao takvo je pomenuto u vizantijskim analima cara Lava V Jermenina (813 – 820) zajedno sa nazivima Singidon i Alba Greka. Tako su ga zvali Vizantijci, a još su koristili i imena Belagradon i Belegradon. Prvi put se slovenski naziv Beograd pominje u pisanom dokumentu 16. aprila 878. godine i to u pismu pape Jovana VIII bugarskom knezu Borisu.

Zagreb

Prema legendi koja se prenosi s koljena na koljeno, glavni grad Hrvatske dobio je ime prema glagolu, izgovorenom u jednoj neobično običnoj situaciji. Naime, stari ban, umoran i žedan, izdao je zapovijed djevojci po imenu Manda da mu donese vode s izvora. “Mando, dušo zagrabi”, bile su te njegove čuvene riječi. Iz zagrabi izvedeno je ime Zagreb, a po djevojci iz mita, izvor na Trgu bana Jelačića, koji je služio Zagrepčanima za snabdijevanje vodom, dobio je ime Manduševac.

O porijeklu naziva hrvatske prijestolnice postoje i neke druge, manje poznate teorije i legende.

Tako se navodi da je ime nastalo kao izvedenica glagola zagrepsti, odnosno ukopati.

Treća teza dovodi u vezu ime Zagreb, sa starim hrvatskim nazivom za obalu ‘b(e)reg’. Ovaj izraz je i danas u upotrebi u krašićkom kraju.

Latinska riječ – Zagrabia, sugeriše da je lokacija na kojoj je grad, još u srednjem vijeku, bila utvrđena.

Skoplje

Skoplje datira iz predantičkog razdoblja. Ovaj je grad imao strateški značaj u drevnom razdoblju, kada je poznat kao Skupi. Iskopavanja iz starog grada Skupi nalaze se na području Zajčev rid iznad ušća rijeke Lepenec u Vardaru, današnjem selu Zlokućani. Skupi je bio glavni grad tadašnje Dardanije.

U vizantinskim dokumentima, grad Skoplje zove se Skopija, a Slaveni su se odnosili i na Skopie, Skopje ili Skoplje. Godine 1392. grad su osvojili Turci i dobio ime Uskupu (Üsküp).

Podgorica

I za kraj glavni grad Crne Gore. Prije Podgorice, na njenoj teritoriji, postojale su naseobine Duklja, Birziminium i Ribnica.

Najstarije naselje na ušću Ribnice u Moraču – karavanska stanica, Birziminium, samo je naznačeno u starim spisima, a ucrtali su ga rimski kartografi. Duklja, grad koji prvi put pominje Ptolomej u II vijeku prije nove ere, za ono doba bila je veliko mjesto, sa 8 do 10 hiljada stanovnika na prostoru koji je imao jedva nešto više od desetak kilometara u prečniku, ali u kome je postojala kompletna komunalna infrastruktura. Porušena je 602. godine.

Ime Podgorica se prvi put pominje 1326. godine, kada počinje i razvoj grada. Godine 1455. Turci osvajaju Medun, moćno utvrđenje, a 1474. i Podgoricu. Započinje četvorovjekovna turska vladavina. Na mjestu gdje se Ribnica uliva u Moraču, na temeljima srednjovjekovnog grada Ribnice, Turci podižu utvrđenje u kome nastaje naselje, današnja Stara Varoš, piše Cdm.me.

Na Ledinama (nekad služila za logorovanje turske vojske) podignuta je Nova Varoš – jedno vrijeme nazivana Mirkova varoš – po vojvodi Mirku, ocu kralja Nikole I Petrovića.

U II svjetskom ratu Podgorica je bombardovana preko 70 puta i bila srušena do temelja. Oslobođena je 19. decembra 1944. godine. Od 13. jula 1946. (kada je postala i glavni grad Republike Crne Gore) do 2. aprila 1992. nosila je ime Titograd.

radiosarajevo.ba